De verkiezingen zijn geweest en de periode van verkennen, informeren en formeren is aangebroken. Het waren bijzondere verkiezingen en vooral buitengewone campagnes. Niet per se dat die heel goed waren, maar het feit dat de campagnes veelal online en via de media plaatsvonden, maken het bijzondere. De onderzoeken moeten nog worden gepubliceerd, maar ik vermoed zo dat er nog nooit zoveel politici zolang op de tv te zien waren. Een unicum, want dit is helaas niet standaard zo. Voor een moderne democratie zoals die in Nederland hebben de media een belangrijke rol als informatieverstrekker én waakhond. In mijn vorige artikel stelde ik dat Nederland wat zou kunnen leren van de Belgen. Dit is nóg iets wat we kunnen leren van ze. En niet alleen van onze zuiderburen overigens.
Eerst terug naar de afgelopen campagne. Zoals zoveel van de afgelopen campagnes werd deze saai en inhoudsloos genoemd. Niet alleen door de politiek duiders, maar het inhoudsloze werd zelfs door Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) meermaals naar voren gebracht. Al is dat niet heel verrassend voor het meest inhoudelijke Kamerlid van de afgelopen tijd. De inhoudsloosheid is niet een nieuw kritiekpunt overigens; minstens eenmaal in campagnes wordt er gezegd “laten we het (eens) over de inhoud hebben”, om het vervolgens te hebben over hoe weinig er over de inhoud gesproken wordt. Waar wel over de inhoud werd gesproken, of althans voor een groot deel, waren de interviews van Nieuwsuur met alle (bijna) alle lijsttrekkers. Mariëlle Tweebeeke en Jeroen Wollaars voelde de lijsttrekkers stevig aan de tand in een uitzendingvullend interview. Velen kregen het moeilijk en moesten hard werken om hun standpunten uit te leggen; en zo hoort het ook.
Als we het hebben over duidingsprogramma’s of programma’s waarin de actualiteit centraal staat en verder dan de oppervlakte wordt gekeken, dan kan ik alleen Nieuwsuur opnoemen voor de gehele week en Buitenhof voor de zondag. Men zou EenVandaag er ook nog toe kunnen rekenen. Uiteraard hebben we de late night praatprogramma’s, maar verder dan actualiteit en incidenten gaan die meestal niet. Men komt er niet aan toe de diepte in te gaan, want zoveel tijd is er niet voor ingepland.
Laten we beginnen met onze zuiderburen: België. In een eerder artikel schreef ik al dat de politiek zelf wat kan leren als het gaat over het discours van onze staatsinrichting. Maar ook de media kunnen een voorbeeld zijn. Hoe ziet een Vlaamse tv-week eruit? Dagelijks zijn er op de twee programma’s rond actualiteit, duiding en politiek: Terzake en De Afspraak. Twee programma’s waarin er duiding wordt gegeven van het politieke nieuws. Programma’s die ook een langere zendtijd hebben dan een kwartier of halfuur, maar later meer daarover. In het weekend is er dan nog De Markt, een programma met focus op politiek-economische thema’s. Om de week af te sluiten is er op zondag De zevende dag. Dit is een programma van twee uur dat focust op een reeks politieke items en debatten, waarbij felle discussies regelmatig voorkomen, maar worden deze ook afgewisseld met luchtige stukken.
Het grote verschil met de Nederlandse programma’s is het feit dat er ook mét de mensen die het nieuws maken of hebben gemaakt wordt gesproken en dat er tijd en ruimte is om de diepte in te gaan. Regelmatig schuift er een parlementslid of minister aan, maar ook bijvoorbeeld hoofdredacteuren van de Vlaamse dagbladen en politicologen. Mensen met veel invloed, mensen die het debat mede vormgeven. Belangrijk dus om die in de spotlights
te hebben. Elke vrijdag is er De Afspraak op vrijdag waarin topjournalist Ivan De Vadder samen met zijn gasten de “politieke week neerlegt”, om in zijn eigen woorden te spreken. Ook hierin worden prominenten aan de tafel uitgenodigd en wordt er bijzonder goed op een hoger niveau gekeken naar de politieke week; weg van de incidenten en kijken naar processen erachter. Is er een schandaal rond geld in de partijpolitiek? Dan gaat het gesprek over hoe het systeem in elkaar steekt en gaan politicologen en politici met elkaar in debat onder leiding van De Vadder, die dat uitstekend kan. Zo hoort het te zijn.
Dan nog de grootste bron van nieuwsvoorziening in Nederland en vele andere landen: het dagelijkse journaal. Hiervoor kijk ik naar Duitsland en Frankrijk. Twee landen met een gelijkwaardig soort programma in de categorie journaal. Programma’s met een zendtijd van net geen uur en de inhoud is ook compleet. Genoeg aandacht voor actualiteit en incidenten, maar ook voor de EU en Europa, en zelfs volledige interviews in de studio tijdens de uitzending. Ook hier schuiven regelmatig politici en bestuurders aan om te worden geïnterviewd door de nieuwslezer. Verschil met Nederland? Zendtijd, inhoud en het gebruik maken van de capaciteiten van de presentatoren. Natuurlijk doen zij meer dan alleen het nieuws van de autocue aflezen, maar de meerderheid van de mensen ziet alleen dat.
Waarom is dit erg? Voor de coronacrisis hebben we vaker gezien dat het beeld bestaat van Nederland, vooral ook door Nederlanders, dat ons land af was. Geen problemen en misstanden hier; daarvoor moet je naar België of Italië. Wat zagen we de afgelopen tijd? De kinderopvangtoeslagenaffaire, een pandemiebestrijdingsbeleid waar wat op aan te merken valt en tegenvallende resultaten wat betreft de coronavaccinaties. We werden met de neus op de feiten gedrukt dat Nederland zeker niet perfect en af is. Hadden de media dit kunne oplossen? Wel als er tijd en ruimte wordt gemaakt om iedereen onze complexe samenleving en het complexe systeem van politiek bedrijven in het hedendaagse Nederland en de EU, te presenteren. Laten we onze democratie serieus nemen, laten we onszelf over informeren en laat de media een goede eerste stap zetten.
Comments